Een eeuw parkeren in Amsterdam

Amsterdam is de woonplaats van 860 duizend mensen. Die mensen leven in 430 duizend woningen en rijden in 240 duizend auto's. De eerste Amsterdammers kwamen hier rond 1100. De eerste auto verscheen bijna 800 jaar later, in 1896. Notaris Backx was de eigenaar van deze verbluffende Daimler. In de periode daarna werd de stad het strijdtoneel tussen de openbare ruimte en de privé auto. Dit blijft een wankel evenwicht.

Carl Benz maakte in 1885 de eerste auto, toen nog met drie wielen en een benzinemotor. In 1895 reed de eerste auto in Nederland, een jaar later in Amsterdam. De auto veroorzaakte een ware sensatie op straat. Het aantal auto's nam in de decennia daarna snel toe. De oude stad was natuurlijk niet gebouwd op auto's, maar in de toenmalige nieuwbouwplannen werd de stad mede ontworpen voor het autoverkeer.

Parkeermeter

Op foto's uit de jaren zestig is scherp te zien dat de straten uitpuilden van de wagens. Zo is het Gerard Douplein in de Pijp letterlijk volgeplempt met auto's. Ook dubbelparkeren kwam veel voor. In 1935 werd in Amerika de parkeermeter uitgevonden. Bijna dertig jaar later, in 1964, werden de eerste zeventien parkeermeters bij het oude stadhuis aan de Oudezijds Voorburgwal geplaatst. Snel daarna volgden er meer.

Autoluwe binnenstad

In de jaren zestig wilde het gemeentebestuur de oude binnenstad hardhandig openbreken voor moderne brede autowegen. De inwoners kwamen daartegen met succes in opstand. De snelweg Wibautstraat, Weesperstraat, Jodenbreestraat loopt dood bij de overgang in de Sint Antoniesbreestraat. Daar wordt de brede weg plotseling smal als gevolg van de protesten. De bewoners wilden zelfs een 'autoluwe' binnenstad, zo bepaalde een referendum uit 1992.

Wielklem

De beruchte, gehate en effectieve wielklem werd in 1983 ingevoerd. De klem werd geplaatst aan het wiel van auto's die te lang van een parkeerplaats gebruik maakten of geen geld in de meter gooiden. De klem werd door een parkeercontroleur aangebracht en pas verwijderd nadat de boete betaald was.

Parkeerbeheer

In 1984 werd de dienst Parkeerbeheer opgericht. Het autoluw maken werd daardoor niet bereikt; volgende maatregelen waren het invoeren van eenrichtingsverkeer en het afsluiten van smalle straten. De wielklem werd ook in andere stadsdelen gebruikt. Op 1 januari 2009 werd de gehate wielklem na 24 jaar afgeschaft, omdat hij niet bijdroeg aan een gastvrij Amsterdam.

Toch maakte de klem een kleine comeback. Hij wordt nu geplaatst als iemand vijf of meer bonnen bij de gemeente heeft openstaan.

Veel veranderd

De parkeerwachter met zijn bonnenboekje is al een paar jaar geleden vervangen door scanauto’s. De meter, die vroeger nog bij elke parkeerplek stond, is voor veel mensen vervangen door de mobiele telefoon. En de parkeervergunning, waardoor je tot op een camping in Frankrijk herkend kon worden als inwoner van stadsdeel Zuid, is al jaren onzichtbaar digitaal.

De bevolking groeit hard en de druk op de openbare ruimte blijft toenemen. Het blijkt steeds meer dat de ruimte in de stad te beperkt is. Ruimte op straat is een schaars goed. Een parkeerplek neemt ongeveer 12 vierkante meter in beslag. Die kan  bijvoorbeeld ook gebruikt worden voor een fietspad of een bankje. In 1982 vroegen we voor een parkeerplaats nog 50 cent per uur. Per 1 april gaat een uur parkeren maximaal 7,50 euro kosten.

Foto's: Stadsarchief Amsterdam

BRON: Gemeente Amsterdam